"Áo dài 100 điểm đến" tại Bethlehem, Palestine

Nhắc đến Bethlehem, Palestine thì nhiều người sẽ liên tưởng tới “Hang Bê Lem” trong kinh thánh nơi Jesus chào đời. Tuy nhiên Bethlehem hiện nay có những điều đặc trưng đầy hơi thở của thời đại, đó là “Banksy art” - các tác phẩm graffiti của nghệ sỹ nổi tiếng Banksy và “Bức tường an ninh” - bức tường nơi phân chia Israel/Palestine.

Banksy là ai? Banksy là nghệ sỹ đường phố ẩn danh đến từ Bristol, Anh, không ai biết danh tính thật cũng như tuổi tác của Banksy. Năm 2010, Banksy vào top 100 người có tầm ảnh hưởng nhất thế giới của tạp chí TIME, sánh vai cùng TT Mỹ Obama, Steve Jobs hay Lady Gaga. Những tác phẩm của anh không được trưng bày trong các bảo tàng hào nhoáng mà thay vào đó là những bức tường cũ kĩ gần như đổ nát hay những công trình công cộng. Banksy cũng không tôn vinh một vẻ đẹp hay giá trị vô hình nào đó mà mang hơi thở đương đại, phản ánh hiện thực xã hội, mỉa mai các yếu tố giả dối hay đả kích các chế độ chính trị. Nhiều người ví von Banksy là “V trong lĩnh vực nghệ thuật” - nhân vật V / Guy Fawkes trong “V for Vendetta” - Banksy không chỉ là một người, đó còn là một biểu tượng của sự đấu tranh bằng nghệ thuật.

“Bức tường an ninh” là gì? Đầu những năm 2000, phong trào Intifada của nhân dân Palestine nổi lên mạnh mẽ ở khu vực bờ Tây và dải Gaza gây nên nhiều vụ đánh bom tại Jerusalem. Với lý do an ninh, từ năm 2002 chính phủ Israel tiến hành xây dựng bức tường an ninh phân chia ranh giới Israel và Palestine dọc theo đường “Green line” (đường phân chia biên giới 2 nước trước cuộc chiến năm 1967), kết quả là số lượng các vụ đánh bom giảm đi rõ rệt, từ sau 2010 thì không còn xảy ra vụ nào khác. Hiện nay bức tường cao từ 5-8m với nhiều tháp canh, dài khoảng 760km (theo lời những người Palestine mình gặp) với nhiều chỗ ăn sâu vào đất Palestine chứ không chỉ dọc theo biên giới khiến dân Palestine rất bất bình. LHQ từng có nghị quyết lên án bức tường với tỷ lệ ủng hộ/phản đối 150/6 nhưng gần như chẳng có tác dụng gì cả. Bức tường vẫn ở đó như một biểu tượng của chủ nghĩa phân biệt.

Sự liên quan của Banksy với Bức tường an ninh? Cách đây khoảng 15-17 năm, không ai biết chính xác, Banksy đã tới Bethlehem, Palestine và sáng tác một số tác phẩm phản chiến trên chính bức tường an ninh và một số công trình lân cận. Khi đó người Palestine không hay biết, chỉ nghĩ đó là các hình vẽ graffiti của các nghệ sỹ Palestine, đến một ngày chính những khách du lịch từ phương Tây đã nhận ra và kể câu chuyện về các tác phẩm của Banksy với dân Palestine. Từ đó Bethlehem trở nên nổi tiếng với nhiều nghệ sỹ đến Bethlehem với mục đích góp “một ít sơn” lên bức tường an ninh với mong muốn phá bỏ bức tường và hoà bình trở lại tại khu vực.

Nhà thờ Giáng Sinh hay cái tên nguyên bản Church of the Nativity là nơi mà Jesus ra đời vào ngày mà chúng ta gọi là ngày Giáng Sinh / Christmas. Với người Công giáo La Mã, đêm 24/12 hàng năm là ngày Giáng Sinh, còn với người Chính thống giáo đó lại là ngày 7/1 hàng năm. Sự khác biệt này đến từ 2 hệ thống lịch mà 2 tôn giáo này sử dụng, lịch Julian (bởi Chính thống giáo) và Gregorian (Công giáo La Mã).

Nhà thờ Giáng Sinh ngày nay được xây dựng lại từ đầu TK 6AD sau khi bị đốt bởi những người Samaritan theo Do thái giáo, nhà thờ nguyên bản thì được xây dựng khoảng đầu TK 4AD. Cũng giống như các công trình tôn giáo khác ở Jerusalem, Behtlehem, nhà thờ Giáng Sinh cũng thuộc sự quản lý bởi điều luật Status Quo - giữ nguyên hiện trạng. Do vậy, hiện nay địa điểm này được thờ phụng chung bởi Công giáo La Mã, Chính thống giáo Hy Lạp, Chính thống giáo Armenia. Trong đó tầm ảnh hưởng của Chính thống giáo Armenia là lớn mạnh nhất, câu trả lời cho điều này: Armenia mới chính là dân tộc đầu tiên trên thế giới công nhận Thiên chúa giáo là quốc giáo, trước cả khi hoàng đế Constantine của La Mã cải đạo cả đế quốc. Dân tộc Armenia đến nay vẫn tự hào tôn giáo của họ mới là tôn giáo chính gốc của Jesus.

Có gì trong nhà thờ Giáng Sinh?
- Điểm đặc biệt đầu tiên khi bước vào nhà thờ chính là cổng vào, lịch sử đã khiến cổng chính vào nhà thờ bị hạ xuống 2 lần (nhìn bên ngoài vẫn có thể thấy dấu tích của 2 khung cửa đầu tiên bằng đá), nguyên nhân bởi những người Hồi giáo trong quá khứ thường cưỡi ngựa thẳng vào bên trong khi cánh cổng nguyên bản rất cao lớn. Đến nay lối vào nhà thờ chỉ cao 1,5m, rộng 1,2m, mọi người muốn vào trong sẽ phải cúi mình, do vậy nó còn có tên là Cổng Khiêm nhường / Door of Humility
- Gian chính và hầm / hang đá bên dưới được thờ phụng bởi người Armenia. Lối xuống hang đá cũng rất nhỏ, bên trong là nơi Jesus được sinh ra được gọi tên Grotto of Nativity, đánh dấu bằng một ngôi sao bạc 14 cánh. Đối diện với ngôi sao bạc là nơi đặt chiếc nôi đầu tiên của Jesus.
- Bên trái của gian chính là ban thờ Chính thống giáo Hy Lạp, còn Công giáo Roma có nhà thờ riêng có tên St Catherine nằm bên trái của nhà thờ chính. Hướng của gian thờ bên trong nhà thờ St Catherine thẳng hướng mặt trời mọc nên mỗi buổi sáng, ô cửa sổ chính diện luôn sáng rực một màu đỏ cam. Bên dưới là các nhà nguyện nhỏ, trong đó có nhà nguyện nơi thánh Jerome đã dịch những dòng Kinh thánh đầu tiên sang tiếng Latin, bản Kinh thánh đang được sử dụng ngày nay.

Nhà thờ sữa Đức mẹ - Chapel of Milk Grotto: theo Kinh thánh nơi đây là hang đá mà gia đình Mary đã ẩn náu trước khi sang Ai Cập, bởi nhà vua Herod ra lệnh giết hết các bé trai mới sinh ra. Mary làm rơi 1 giọt máu xuống sàn đá và nó chuyển sang màu trắng. Đây là nơi tương truyền rất linh thiêng khi cầu xin cho việc sinh nở.

Beit Sahur: ở đây có một nhà thờ nhỏ mang nhiều ý nghĩa với những người theo Kito giáo, bên trong có các hình ảnh mô tả cánh đồng nơi thiên thần báo tin cho những người chăn cừu việc Jesus ra đời. Hôm mình đến gặp 2 đoàn tín đồ từ Indonesia và Mỹ rất đông tới để cử hành các nghi lễ, cùng ca hát những bài hát ca ngợi Thượng đế và Jesus

Từ Bethlehem đi vào sa mạc Judean về phía Đông nếu nhìn từ xa các bạn sẽ chỉ thấy mênh mông hoang mạc cằn cỗi, nhưng ẩn chứa trong đó là các tu viện Lavra được đục thẳng vào các hẻm núi đá dọc theo các nhánh một thung lũng kéo dài từ Jerusalem tới Jericho và biển Chết. Có 1 tu viện cổ ở gần Bethlehem tên là Mar Saba - The Holy Lavra of Saint Sabbas được xây dựng vào cuối TK5 sau Công nguyên.

Mar Saba được coi là một trong các tu viện Lavra cổ nhất của Chính thống giáo, nằm tại hẻm núi thuộc thung lũng Qidron, đoạn qua Mar Saba có tên Wadi er-Rahib có nghĩa là “Monks’ valley”. Thung lũng này bắt nguồn từ phía Đông Bắc Jerusalem, đoạn phía Bắc phân chia núi Olives và núi Đền làm 2, chạy xuống phía Đông Nam Jerusalem qua ngôi làng Silwan của người Arab mà mình đã chia sẻ mấy bài trước, đoạn cuối thung lũng phía Nam chạy tiếp ra biển Chết. Ban đầu thánh Sabas lựa chọn hẻm núi phía Đông của thung lũng để làm tu viện nhưng do số môn đồ đến đây quá lớn nên phải chuyển sang hẻm núi phía Tây rộng lớn hơn, thời kỳ đỉnh cao có tới vài chục ngôi nhà đục thẳng vào hang đá bao quanh một tu viện rộng lớn. Sau những giai đoạn chiến tranh Thập tự chinh - Hồi giáo mà có lúc đã xảy ra thảm sát toàn bộ các tu sỹ tu hành tại đây, đến TK15 thì những tu sỹ người Serbia đã mua lại tu viện từ đế chế Ottoman dưới sự hậu thuẫn của Nga hoàng, tuy nhiên đến TK16 thì các tu sỹ Serbia bị vỡ nợ do nước Nga suy yếu, tu viện được bán lại cho giáo xứ Jerusalem đến ngày nay.